لکنت ناگهانی زبان در کودکان احتمالا به علل روانشناختی مانند ترس و وحشت ناگهانی بازمیگردد و معمولا بعد از مدتی به طور خودبهخود رفع میشود.
لکنت زبان چیست؟
لکنت زبان اختلال در روش معمولی سخن گفتن است و میتواند شکلهای متفاوتی داشته باشد. به عنوان مثال، برخی افراد چند حرف اول کلمه را تکرار میکنند و یا آن را میکشند. بعضی اوقات نیز توقف کامل صحبت و یا حذف تلفظ یک کلمه را شامل میشود. بعضی نیز صحبت خود را با صداهای نامتعارف قطع میکنند.
لکنت زبان میتواند در هر سنی رخ دهد اما بین کودکانی که در حالت یادگیری و جملهسازی هستند رایجتر است و بیشتر پسران دچار این اختلال میشوند. این اختلال معمولا بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی آغاز و تا ۵سالگی دیده میشود. از هر ۵ کودک یک نفر در مقطعی از زندگی دچار لکنت ناگهانی زبان شده و باعث نگرانی والدین میشود. از هر ۲۰ کودک، یکی از آنها به مدت ۶ ماه و یا بیشتر با این معضل روبهروست. در سنین ۶ تا ۷ سالگی نیز که مصادف با زمان آغاز مدرسه میباشد به لحاظ ویژگیهای عاطفی و سازگاری اجتماعی خاص این دوره موقعیت مناسبی است برای بروز لکنت زبان در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی میباشند. گاهی از موارد در دوران بلوغ نیز افرادی که قبلا به نحوی لکنت زبان داشتهاند دچار لکنت زبان میشوند.
داشتن لکنت زبان برای بچههای ۲ تا ۵ ساله عادی است. نخستین نشانههای این مشکل گفتاری معمولاً بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی ظاهر میشود. کودکان عموماً به هنگام یادگیری شیوههای جدید به کاربردن زبان گفتاری، دچار لکنت میشوند و لکنت زبان آنها ممکن است با هر سطح جدید دستاوردهای زبانی، برای مدّتی بیاید و بعد برطرف گردد. این نوع لکنت زبان زودگذر و عادی، گاهی «عدم فصاحت مربوط به رشد» یا «شبه لکنت زبان» نامیده میشود. والدین باید در طول این مرحله رشد که معمولاً از چند هفته تا چند ماه به طول میانجامد، صبور باشند و مشکل فرزندانشان را تحمّل کنند. پس از این زمان، کودک به احتمال زیاد به الگوهای گفتاری طبیعیتری دست مییابد و مهارتهای پایهای گفتگو و مکالمه و نیز توانایی هماهنگسازی عضلات مورد استفاده در تکلّم در او پیشرفت میکند. پس از آن که کودک وارد مدرسه شد و شروع به صحبت کردن و گفتگو به طور مرتب نمود، مشکلات لکنت زبان به سرعت مرتفع میگردد. در اغلب موارد، لکنت زبان یک مشکل موقتی است که به خودی خود برطرف میشود و به درمان خاصی نیاز ندارد. در حدود ۷۵ درصد کودکانی که تا پیش از دوران مدرسه دچار لکنت زبان هستند نهایتاً مشکلشان برطرف میگردد. امّا در برخی موارد نیز لکنت زبان ماندگارتر است
علل بروز لکنت زبان چیست؟
اگر کودک از ابتدا به خوبی صحبت میکرده و مشکل گفتاری نداشته است اما چند هفته یا چند روز است که لکنت پیدا کرده است، علت آن میتواند روانشناختی باشد که بهتر است توسط روانشناس بررسی شود.
لکنت ناگهانی زبان معمولا بعد از یک حادثه ترسناک به وجود میآید و اغلب یک پدیده مربوط به دوران خردسالی است اگرچه ممکن است در بزرگسالان نیز اتفاق بیافتد. اختلال لکنت زبان شاید برای هفتهها و یا سالها در فرد باقی بماند. لکنت ناگهانی زبان اگر چه یک موضوع نگران کننده برای والدین میباشد اما در اکثر کودکان بدون نیاز به مراجعه به متخصص و به مرور زمان بهبود پیدا میکند. با این حال برای برخیها این اختلال میتواند مادام العمر بوده و باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد فرد در مدرسه و یا محیط کار شود. داشتن اطلاعات کافی و روش برخورد با این اختلال میتواند کمک بزرگی به رفع آن کند.
ژنتیک؛ در حدود ۶۰ درصد از تمام کسانی که دچار لکنت زبان هستند در اقوام نزدیکشان افراد مبتلا به لکنت زبان وجود دارند.
مشکل در فرایندهای مغزی؛ این افراد در فرایند تکلم و در تعامل پیامهای مغزی با ماهیچهها و اندامهای مورد نیاز در گفتار مشکل دارند.
عارضههای گفتاری و زبانی و تاخیرهای شناختی، سرعت زیاد حین تکلم و افزایش دامنه لغات در کودک نیز میتواند از دلایل عمده این مشکلات گفتاری باشد.
هر کودکی دارای توانایی، استعداد، ویژگی و خصوصیات رفتاری خاصی است که او را از سایر کودکان متمایز میکند. هیجانات، احساسات تنشها و ضربههای عاطفی از جمله عوامل روانی گوناگونی هستند که میتوانند تأثیراتی منفی روی گویش و کلام بگذارد. مشکلات عاطفی مثل محرومیتها و جدایی ناگهانی از والدین در سن کم نیز میتواند در بروز لکنت یا تأخیرهای کلامی اثرگذار باشد.
رفتار والدین، اعضای خانواده و دیگر مراقبان و اطرافیان کودک گاهی میتواند مانع از حرف زدن عادی در بچهها شود و او را به عجولانه صحبت کردن و اشتباهات گفتاری وامیدارد. برای مثال، قطع کردن کلام کودک، انتقادهای بیش از اندازه از صحبتهایش، اصلاح گفتار کودک با تلفظ صداها، کلمات و جملات، کامل کردن جملات کودک، شتابزده و تند صحبت کردن با کودک، تأکید بیش از حد به کودک برای تند حرف زدن، فشارهای انضباطی شدید، توقعات بیش از حد توان کودک، تجربیات ناگوار زندگی، اضطراب شدید والدین برخی از این رفتارهاست. اگر روان نبودن گفتار شدید باشد یا خانواده و اطرافیان کودک در مورد آن نگران شوند و کودک در محیطی پرتنش و پراسترس رشد کند، احتمال تشدید اختلال در گفتار و تبدیل آن به لکنت باز هم افزایش مییابد. همچنین لکنت زبان در کودکان میتواند به علت اضطراب و استرسهای محیطی هم ایجاد شود. کارشناسان، لکنت کودک را یکی از علائم وجود استرس و ترس در کودکان میدانند. خیلی از بچههایی که در معرض ترسهای ناگهانی و شدید قرار گرفتهاند، در سن خردسالی دچار اضطراب میشوند.
برای لکنت زبان کودک چه کاری میتوان انجام داد؟
مواظب باشید در مواقعی که کودکتان با لکنت زبان صحبت میکند، دلیل این گونه صحبت کردن را از کودک نپرسید یعنی به او نگویید که «چرا این طوری صحبت می کنی؟»
اگر فرزندتان لکنت دارد باید بدانید، زمانی که عصبانی میشود نمیتواند احساسات و هیجانات خود را به صورت روشن و به درستی بیان کند در نتیجه داد میکشد. پس زمانی که عصبانی میشود، او را درک کنید، آرامش خود را حفظ کنید و از تذکر، تهدید، توهین و … استفاده نکنید.
از کودکتان نخواهید که همیشه دقیق و درست صحبت نماید.
کودکتان را مورد انتقاد قرار ندهید و کلام او را تصحیح نکنید.
وقتی کودک تمایلی به صحبت کردن ندارد او را وادار به صحبت کردن ننمایید.
بین صحبت کردن کودک صحبتهایش را قطع ننمایید.
به کودک نگویید که قبل از صحبت کردن فکر کند.
هنگام صحبت کردن با کودکتان به آرامی و شمرده با وی صحبت کنید تا او شمرده صحبت کردن را از بزرگسالان یاد بگیرد
با توجه کامل به صحبت کردن با او بپردازید، بدون این که بیحوصلگی نشان دهید به دقت به حرفهای او توجه کنید. ارتباط چشمی داشته باشید.
از روش صحبت کردن او انتقاد نکنید و به او برای صحبت کردن درست فشار نیاورید.
از درست کردن و کامل کردن جملات او اجتناب کنید.
هرچند که عباراتی مانند «صبر کن و نفس عمیق بکش»، «یواشتر» به منظور کمک به اوست اما شاید باعث شود او حساستر شود. از استفاده از این عبارات بپرهیزید.
لکنت ناگهانی زبان اغلب ناشی از یک واقعه ترسناک برای کودک است و لازم است کودک از محیطهایی که باعث وحشتش میشود دور نگهداشته شود.
الگویی از حرف زدن آرام و شمرده باشید تا به کودتان کمک کنید سرعت حرف زدنش را کم کند.
درمان لکنت زبان
درمان لکنت زبان بنا به سن و شرایط فرد مبتلا متفاوت است.. امکان گفتاردرمانی برای تمام سنین است. در برخی موارد درمانهای روانشناسی روش مناسبی برای حل مشکلات گفتاری ناشی از عوامل روانی و احساسی است.
درمان غیرمستقیم
درمان غیرمستقیم، تغییر رفتار و شیوه برخورد والدین و اطرافیان با فرد دچار لکنت زبان است و مستقیما به رفع موانع تکلمی نمیپردازد. درمان غیرمستقیم برای کودکان زیر ۵ سال مفید است و اولین گزینهای است که متخصصین پیشنهاد میکنند. با این وجود چنانچه کودک شما در سنین زیر ۵ سال است و شدت و میزان لکنت او هفته به هفته رو به افزایش است، باید درمانهای مستقیم را شروع کنید. در درمان غیرمستقیم اغلب به مفاهیمی پرداخته میشود که موجب لکنت کودک شدهاند. منظور از مفاهیم موضوعاتی است که کودک علیرغم میل به گفتن آنها قادر به ادای درستشان نیست. هدف درمان غیرمستقیم، ایجاد محیطی آرام و بدون فشار برای صحبت کردن کودک است. خلق چنین محیطی نیازمند رعایت و درنظر گرفتن موارد زیر است:
آرام صحبت کردن با کودک
تشویق کودک به حرف زدن میان جمع خانواده و گوش دادن دقیق به دیگران
گفتوگو و صحبتکردن درباره موضوعات مختلف و آشنا برای کودک مثل آشپزی، بازی کردن، رفتن به پیش دبستانی، کتاب های داستانیاش و…
پرهیز از متوقف کردن کودک در هنگام صحبتکردن و انتقاد از وی
ایجاد محیطی آرام و بی تشویش در خانه
درمان مستقیم
در این روش، والدین کودک تحت نظارت متخصصین، برنامههای ویژهای را پیاده سازی میکنند. در این روش والدین باید نسبت به لکنت زبان و صحبتکردن کودک واکنشی دوستانه، حمایتگونه و غیر قضاوتگر داشتهباشند. انچمن لکنت زبان بریتانیا و استرالیا، شرح مفصل و کاملی از این برنامه ارایه داده اند.
اگر لکنت زبان بعد از ۵ سالگی ادامه پیدا کند، درمان کمی دشوارتر میشود. با گذشت زمان عوارض جانبی ناشی از لکنت زبان کار درمان را سختتر میکند. تشویش و اضطرابی که در هنگام صحبتکردن با لکنت رخ میدهد، ترس از لکنت و احساس شرم و خجالت روند درمان را کند و دشوار میسازد. به همین دلیل درمان لکنت در بزرگسالان و نوجوانان هم به جنبههای اجتماعی،احساسی، روانشناسی میپردازد و هم جنبههای رفتاری. درمان مستقیم برای کودکان مدرسهای به موارد زیر کمک میکند:
- کمک به پیشرفت روانی و یکدستی کلام
- کمک به آشنایی کودک با مشکل خود
- رشد مهارتهای ارتباطی
- افزایش اعتماد به نفس و نگرش مثبت
- اشتراکگذاری تجارب با سایر لکنت زبانان
- از بین بردن احساساتی نظیر شرم و ترس
چه زمانی از پزشک و گفتاردرمانگر کمک بخواهیم؟
بروز لکنت ناگهانی زبان در کودکان باعث ایجاد نگرانیها و ناراحتیهای فراوانی در والدین میگردد. در اغلب کودکان مبتلا به لکنت زبان قبل از ۵ سالگی لکنت زبان به خودی خود از بین میرود و نیاز به هیچگونه مداخلات درمانی مانند گفتار درمانی ندارد. اما اگر لکنت زبان مدام اتفاق میافتد و همراه با حرکات صورت و بدن است بهتر است که برای ارزیابی شرایط کودک به یک گفتار درمان مراجعه نمایید. مخصوصا اگر کودکتان ۵ ساله شده و علایم زیر را از خود نشان میدهد:
- وقتی تکرار کل کلمات یا جملات برای کودک سخت میشود.
- وقتی کودک کلمات را بیشتر از قبل میکشد.
- وقتی صحبت کردن برای کودک بسیار سخت و محدود میشود.
- وقتی متوجه میشوید کشش بعضی از عضلات صورت بیشتر شده است.
- وقتی کودک سعی میکند از موقعیتهایی که نیاز به حرف زدن دارد اجتناب کند.
- وقتی کودک کلمهای را از ترس لکنت زبان عوض میکند. وقتی مشکلات زبانی دیگری نیز همراه با لکنت مشاهده نمایید.
سلام وقت بخیر پسر من پنج ساله ونیم هست و کلمات نمیتونه بگه توش میمونه
اشتباه میگه یا یک کلمه بی ربط میگه، نه اینکه لکنت بگیره حرف زدن واسش یجورایی سخت میشه و زود میگه بسه خسته شدم..توی جمله بندی ضعیفه میماند چی بگوید کلامش ناتمام میزاره